Thursday, November 18, 2010

Faits divers

De tijd gaat hard in het inmiddels goed koude Praag. Op onze gang wisselen verjaardagen, grote maaltijden en feesten voor het hele gebouw zich in snel tempo af, terwijl er overdag een oorverdovende stilte heerst van slapende en studerende studenten. Facebook 2.0 (de papieren versie) is een groot succes:
Na de overwinning van rechts in de gemeentelijke verkiezingen hier, hebben de sociaal-democraten in de mid-term Senaats-verkiezingen van een paar weken terug een kleine meerderheid behaald. De algemene verwachting is dat overwinnaar ČSSD, nu met 41 van de in totaal 81 zetels in deze Tsjechische Eerste Kamer, de bezuinigingen van het zittende liberaal-conservatieve kabinet zal vertragen of blokkeren, evenals een aantal hervormingen die desastreus uit lijken te pakken voor de lage inkomensgroepen.

Wat deed het kabinet dus, twee weken voordat de nieuwe samenstelling van de Senaat inging? Het riep een wetgevende noodtoestand af, van precies 14 dagen, een maatregel die alleen gebruikelijk is tijdens grote natuurrampen, economische crises of in het geval van oorlog. Deze noodtoestand stelde het kabinet in staat om veel van de geplande maatregelen, die normaal maanden kosten om door de Senaat te krijgen, binnen een paar weken door de (toen nog) rechtse Senaat te jassen.

Ook verontrustend: van alle werklozen in Tsjechie is eenderde Roma. Dat terwijl de Roma-bevolking een kleine minderheid vormt in Tsjechie: zo'n 300.000 inwoners, dat is iets minder dan 3 % van de totale bevolking. Discriminatie is een belangrijke oorzaak; ook het onderwijs voor Roma-kinderen is nog niet op orde. Hoewel er sinds 2005 allerlei maatregelen zijn genomen om Roma's van speciale scholen (voor verstandelijk gehandicapten, van een veel lager niveau) in het mainstream onderwijs te krijgen, worden de meeste Roma kinderen nog steeds geweigerd bij 'normale' scholen, meldt Amnesty International.
Ondanks al deze ontwikkelingen, stonden de afgelopen weken bol van de feestelijkheden:
Op 28 oktober werd de oprichting van de Tsjechoslowaakse republiek (1918) uitbundig gevierd, ondanks het feit dat die republiek maar tot 1938 bestaan heeft, pas in 1945 weer heropgericht is, en al bijna 2 decennia opgehouden is te bestaan, door de vreedzame scheiding van de landen Tsjechie en Slowakije.
Gisteren was weer een feestdag, een dubbel feestje eigenlijk: men vierde het studentenverzet tegen het nazi-regime in 1939 en de studentendemonstratie in 1989 die leidde tot de Praagse Lente (The Velvet Revolution) en het ontstaan van een post-communistisch Tsjechoslowakije. Als beloning kregen alle studenten vrij.

Maar het leukste feestje was vorige week: het 20-jarig bestaan van mijn faculteit, de faculteit voor sociale wetenschappen, gevierd met een tiental mini-colleges, Tsjechische specialiteiten en het uitreiken van medailles. Locatie: het hoofdgebouw van de Univerzita Karlova, een plek die geschiedenis ademt. Vraag je je af: waarom bestaat die faculteit nog maar 20 jaar? In de communistische tijd zijn vrijwel alle sociale wetenschappen van de universiteit langzaam verwijderd uit het programma. Alleen politiek en journalistiek werd nog gedoceerd, maar dit stond zover in dienst van het communistische regime, dat van onafhankelijke wetenschap geen sprake was. De journalistiek-studenten werden ingezet voor de communistische propaganda-machine. Pas na de val van het regime verenigde afgestudeerde rechten- en filosofiestudenten zich om een veelomvattende faculteit voor alle sociale wetenschappen op te richten. Wat waren de opvallendste bijdragen tijdens dit faculteitsfeestje? Welke speeches maakten indruk?

1) Een betoog van de eerste decaan van de faculteit: de universiteit moet oppassen voor marktinvloeden. Onderzoek moet geen commercieel doel dienen. En belangrijker: de wetenschap moet zich ver houden van belangenverstrengeling met de politiek (historisch gezien een heikel punt, blijkbaar nog steeds actueel)

2) Een professor van het eerste uur: academische vrijheid is het hoogste goed. met het marktdenken ligt er steeds meer nadruk op het individu. Onderwijs is een publiek goed, waar we samen verantwoordelijkheid voor dragen.

3) De huidige decaan: kennis moet niet op zich staan. Verrijking komt door naar anderen te luisteren, ook buiten je eigen vakgebied. Wetenschap en progressie bogen op de deugden van wetenschappers, waarvan vertrouwen het hoogste is.

Grappig om te zien dat dezelfde thema's die op de UvA spelen, hier voor beroering zorgen: de vermarkting van het onderwijs, het verval van de academische gemeenschap en de noodzaak van het interdisciplinair denken.

Tot slot: struinend over boulevards en pleinen, door stegen en binnenplaatsen, langs heuvels en parken, kom je soms onverwachte schoonheden tegen..

...en prachtige musea vol moderne kunst...


...indrukwekkende schilderijen...
... en architectuur...
Dat prachtige bouwwerk hierboven fotografeerde ik al voor mijn eerste post; hier een ander plaatje ervan:

Dit gebouw, direct aan de rivier de Moldau, niet ver van het Goethe instituut, heet in de volksmond zoiets als het 'dronken huis'; anderen noemen het liefkozend het 'dansende gebouw'. De architecten zelf, de Tjechisch-Kroatische Vlado Milunić en de Canadese Frank Gehry hadden ook een dansend koppel in hun hoofd toen ze het het in de jaren negentig de naam Fred en Ginger gaven, naar Fred Astaire en Ginger Rogers, een legendarisch filmduo bekend van het nummer 'They Can't Take That Away From Me', uit de film 'Shall We Dance' (1937):


Saillant detail: hoewel Vaclav Havel, destijds president van Tsjechie, het plan had om er een groots cultureel centrum van te maken, is het bouwwerk uiteindelijk ontworpen in opdracht van onze Oranje-sponsor Nationale Nederlanden (later onderdeel van ING), die een icoon wilde neerzetten in Praag. Op dit moment is de plek van ING ingenomen door een aantal andere multinationals; van een broedplaats voor creativiteit is het echter nooit gekomen. Op de bovenste verdieping zegeviert de traditie: de Praagse elite geniet er van de Franse keuken in Céleste, waar men de keuze heeft uit 21 soorten champagne, men voor een menu van slakjes, gans, kaviaar, vanille-appel-millefeuilles en franse kaas zo'n 70 euro per persoon neerlegt, en een blik naar buiten volgens de site garant staat voor 'breathtaking views'. Het is ze geraden.